مثنوی «هفت وادی» میرسیدعلی همدانی

میرسیدعلی همدانی از زمرۀ عارفان و ادیبان پرکاری است که آثار فراوان علمی و ادبی تألیف کرده است و محققان تعداد آن‌ها را بیش از ۱۷۰ نسخه دانسته‌اند. یکی از آثار باقی‌ماندۀ او مثنوی هفت وادی است که ۶۴۲ بیت دارد. دربارۀ منسوب بودن این مثنوی به میرسیدعلی همدانی میان محققان اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی چون هرمان اته، اشپرینگر و علی محمدی خراسانی این مثنوی را اثر عطار نیشابوری دانسته‌اند؛ اما سعید نفیسی، محمد ریاض، ماهرخواجه سلطان‌زاده، حاتم عصازاده و... تأکید کرده‌اند که هفت وادی را بااینکه تلخیص و فشردۀ منطق‌الطیر است، می‌توان متعلق به میرسیدعلی همدانی دانست. در این مقاله با تکیه به نظرات برخی از این محققان، اشتراکات و تفاوت‌های این دو اثر به‌اختصار بررسی شده است. در پایان این بحث و بررسی نگارنده چنین نتیجه‌گیری کرده است که در هفت وادی معمای وحدت با دلیل و برهان‌های ردناپذیر و بدیعی در خلعت عرفانی مطرح شده است و همین موضوع نشان می‌دهد که منشأ هفت وادی میرسیدعلی، اندیشۀ وحدت وجود است. سالکان با راهنمایی پیر به سفر برمی‌آیند و بعد از رسیدن به مقصد نهایی درک می‌کنند که حق و خلق و و وحدت و کثرت یکی است. در هفت وادی دشواری‌های راه سالک با آب و رنگ بدیعی تصویر و شرح یافته است.